سوال و جواب هایی درباره بورس اورق بهادار

معاملات اوراق بهادار در بورس تهران در چه ساعاتی انجام میگیرد؟
معاملات اوراق بهادار از ساعت 00/9 تا 30/12 روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهای تعطیل انجام می شود

کارکرد اصلی بورس اوراق بهادار تهران چیست
بورس اوراق بهادار تهران، مکانی(بازاری) است که در آن، کارگزاران مجاز به نمایندگی از مشتریان خود، به خرید و فروش اوراق بهادارپذیرفته شده در بورس اشتغال دارند. به عبارت دیگر، کارکرد اصلی بورس تهران، تشکیل، سازماندهی و اداره بازاری شفاف، عادلانه و کارآمد برای معاملات اوراق بهاداراست. بورس اوراق بهادار تهران، تنها بورس اوراق بهادار فعال و مجاز در ایران است که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می کند. و در آن سهام و سایر اوراق بهادار شرکت های پذیرفته در بورس معامله می شود.

بورس اوراق بهادار تهران در چه تاریخی تاسیس شده است؟
بورس اوراق بهادار تهران در بهمن‌ماه سال 1346 بر پايه قانون تاسیس بورس اوراق بهادار، مصوب ارديبهشت‌ماه 1345 به صورت سازمان عمومی غیر انتفاعی تأسيس شد و فعالیت خود را از پانزدهم بهمن سال 1346 با انجام معامله بر روي سهام بانك توسعه صنعتي و معدني آغاز كرد و تا سال 1385 به فعالیت خود در این قالب ادامه داد. از 15 آذر 1385 و در پی تصویب قانون بازار اوراق بهادار، بورس تهران از سازمان عمومی غیر انتفاعی به شرکت سهامی عام تبدیل شد و از ابتدای دیماه همان سال فعالیت اجرایی خود را در قالب جدید آغاز کرد.

چه نوع اوراق بهاداری در بورس تهران خرید و فروش می شود؟
در حال حاضر سهام ، حق تقدم خرید سهام و اوراق مشارکت شرکت ها در بورس تهران قابل خرید و فروش هستند.

منظور از کارگزاران مجاز چیست؟
کارگزاران مجاز، اشخاص حقوقی هستند که مجوز کارگزاری از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کرده اند و همچنین به عضویت بورس اوراق بهادار تهران درآمده اند. به عبارت دیگر فقط این کارگزاران، مجاز به خرید و فروش اوراق بهادار در بورس به حساب خود یا مشتریان خود هستند . در حال حاضر، 88 شرکت کارگزاری دارای مجوز فعالیت در بورس تهران هستند.

چگونه می توان به خرید و فروش اوراق بهادار یا سرمایه گذاری در بورس اقدام کرد؟
برای خرید یا فروش سهام باید به یکی از کارگزاران عضو بورس تهران مراجعه کنید. این کارگزاران بر اساس سفارش شما و در مقابل دریافت کارمزد، اقدام به خرید یا فروش سهام از طریق سامانه معاملاتی بورس تهران خواهند کرد.

چگونه سفارش های مشتریان وارد سامانه معاملاتی می شود و شیوه اجرای سفارش ها چگونه است؟
سفارش های مشتریان از طریق ایستگاه های معاملاتی کارگزاران که به سامانه معاملاتی متصل است، وارد سامانه معاملاتی می شود. سامانه معاملاتی بورس تهران یک سیستم پیشرفته کامپیوتری است که که به صورت خودکار و بر اساس اولویت قیمت و زمان ورود سفارش، سفارش های خرید و فروش وارد شده را با یکدیگر منطبق می کند.

توقف نماد معاملاتی به چه معنا است؟
اگر اطلاعات لازم برای تصمیم گیری در مورد خرید یا فروش سهام در دسترس سرمایه گذاران نباشد یا این که انتظار برورد اطلاعاتی موثر بر قیمت سهام یا تصمیم سرمایه گذاران وجود داشته باشد که هنوز افشا نشده باشد، نماد معاملاتی سهم برای مدتی متوقف می شود و پس از انتشار کامل اطلاعات، دوباره نماد معاملاتی بازگشایی خواهد شد. برای مثال در زمان برگزاری مجامع یا انتشار اطلاعات مالی جدید شرکت، نماد معاملاتی متوقف می شود و پس از اطمینان از دسترسی همزمان و برابر همه سرمایه گذاران به اطلاعات جدید، نماد بازگشایی می شود. یادآوری می شود که در زمان توقف نماد، سهام قابل معامله نخواهد بود. بورس یا سازمان می تواندد نسبت به توقف نماد معاملاتی سهم اقدام کنند.

چه تفاوتی بین بورس اوراق بهادار تهران و سازمان بورس و اوراق بهادار وجود دارد؟
بورس اوراق بهادار تهران( شرکت سهامی عام) بر اساس قانون بازار اوراق بهادار و اساسنامه، بعضی از وظایف عملیاتی بازار سرمایه از جمله،اداره بازار ، پذیرش اوراق بهادار، پذیرش اعضا و نظارت برفعالیت آنان را بر عهده دارد. در حالی که سازمان بورس اوراق و بهادار(سبا) وظیفه نظارت بر فعالیت نهادهای مالی از جمله بورس تهران را بر عهده دارد.سبازیر نظر شورای عالی بورس به نظارت بر اجرای قوانین و مقررات، تنظیم و تدوین مقررات و انجام دیگروظایف تعیینشده در قانون می پردازد. به عبارتی مقام ناظر بازار اوراق بهادار ایرانبه دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسيم شده است. "سبا" يك سازمان عمومي غير دولتي است و توسط هيئت مديره كه منتخب شورا هستند، اداره مي شود . شوراي بورس بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است. اين شورا از وزیر امور اقتصادی و دارایی(رئيس شورا، وزیر بازرگانی، رییس کل بانک مرکزی، رؤسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون، رییس سازمان(دبیر و سخنگو)، دادستان کل کشور، نماینده کانون‌ و سه خبره مالی از بخش خصوصی تشكيل مي شود و تصویب سیاست‌های کلان بازار،اتخاذ تدابیر لازم براي ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار، نظارت عالیه براجرای این قانون و تعیین سیاست‌ها و خط‌مشی بازار اوراق بهادار در قالب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط را بر عهده دارد.

آیا خرید و فروش سهام برای همه آزاد است؟
بله، همه اشخاصی که از نظر قانون منعی برای انجام معامله ندارند، مجاز به خرید و فروش اوراق بهادار در بورس هستند. البته افراد نمی توانند به صورت مستقیم به این کار بپردازند و باید از طریق کارگزاران مجاز، به خرید و فروش مبادرت ورزند.

آیا می توان از طریق اینترنت به خرید و فروش اوراق بهادار پرداخت؟
بله، تعدادی از کارگزاران این سرویس را به مشتریان ارائه می کنند. البته سفارش های مشتریان برای کارگزار ارسال خواهد شد و کارگزار پس از بررسی و تائید سفارش ها، آن ها را وارد سامانه معاملاتی می کند.

دامنه روزانه نوسان قیمت در بورس تهران چند درصد است؟
در حال حاضر دامنه نوسان روزانه قیمت 2 درصد به هر طرف است. به عبارت دیگر، قیمت سهام در هر روز نسبت به قیمت پایانی روز گذشته، می تواند 2+ درصد یا 2- درصد، تغییر کند. البته دامنه روزانه در روز عرضه اولیه سهم و همچنین اولین روز پس از بازگشایی بعد از مجامع یا دریافت اطلاعات مهم از شرکت، رعایت نمی شود.

آیا سازوکار خاصی برای خرید سهام شرکت هایی که برای اولین بار در بورس عرضه می شوند، وجود دارد؟
بله، عرضه سهام شرکت های تازه پذیرفته شده هم بر اساس سازوکار حراج انجام می شود اما تفاوت هایی با معاملات معمول دارد. خریداران سفارش های خرید خود را با قیمت های پیشنهادی از طریق کارگزاران وارد سامانه معاملاتی می کنند. در پایان نشست معاملاتی، فروشنده بر اساس قیمت های پیشنهادی خریداران، قیمت فروش خود را اعلام می کند و بر اساس آن معامله انجام می شود. در این مرحله ممکن است تا 5 درصد سهام شرکت برای فروش عرضه شود. البته در روز عرضه اولیه، دامنه نوسان روزانه رعایت نمی شود.

اولویت بندی سفارش ها در سامانه معاملات، چگونه انجام می شود.؟
سفارش های وارد شده به سامانه، بر پايه اولويت قيمت و زمان در صف خريد يا فروش قرار مي‌گيرند. بر اساس اولويت قيمت، يك سفارش خريد(فروش) اوراق بهادار با بيشترين(كمترين) قيمت در ابتداي صف خريد(فروش) قرار مي‌گيرد و بر اساس اولويت زمان، سفارشي‌ كه زودتر وارد سامانه معاملات شود جلوتر از سفارش هم قيمت خود قرار مي‌گيرد. معامله هنگامي انجام مي‌شود كه سفارش هاي خريد و فروش قيمت يكسان داشته باشند، اين سازوكار بسيار شبيه به معامله از طريق حراج است. چون كارگزاران مي‌توانند با اطلاح قيمت سفارش‌هاي وارد شده، جاي خود را در صف تغيير دهند يا با ارائه قيمتي معادل قيمت پيشنهادي از طرف كارگزار مقابل، اقدام به انجام معامله كنند.

تسویه معاملات چیست و چگونه انجام می شود؟
تسویه معاملات به معنای جابجایی اوراق بهادار و پول بین فروشنده و خریدار است. پاياپاي و تسويه معاملات توسط شركت سپرده‌گذاري مركزي و سه روز بعد از انجام معامله(3+T) صورت مي‌گيرد. انتقال مالکیت اوراق بهادار از فروشنده به خریدار(در مقابل انتقال وجوه از خریدار به فروشنده)، آخرین مرحله از فرآیند انجام معامله به شمار می‌رود. اوراق بهادار در روز تسویه(3+T)، به صورت غیرفیزیکی از حساب فروشنده اوراق بهادار به حساب خریدار منتقل می‌شود. شركت سپرده‌گذاري در كنار انتقال غير فيزيكي اوراق بهادار، اقدام به چاپ گواهي‌ سپرده‌گذاري، معادل سهام خريداري شده براي خريدار و مانده سهام(در صورت وجود) براي مشتري فروشنده مي‌كند. این گواهی از طریق کارگزاران، تحویل مشتری می‌شود. تسويه وجوه هم از طريق انتقال وجوه بين كارگزاري و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی انجام مي‌دهد. تسويه وجوه بين مشتري و كارگزار نيز از طريق كارگزار و بر اساس اعلامیه‌های خرید یا فروش انجام مي‌شود. البته خریدار می‌تواند از یک روز بعد از خرید سهام، آن را در بازار به فروش برساند.

چگونه مشتریان گواهی سپرده و وجوه نقد خود را در اختیار کارگزار قرار می دهندد؟
مشتریان باید همزمان با تکمیل فرم سفارش خرید یا فروش، وجوه نقد و گواهی سپرده سهام یا اصل برگه سهام خود را تحویل کارگزار نمایند و کارگزاران مسئول انجام تسویه معاملات با شرکت سپرده گذاری هستند. البته در عمل بیشتر مشتریان ترجیح می دهند که گواهی سپرده سهامی که قبلا خریداری کرده اند نزد کارگزار باقی بماند تا در زمان فروش نیازی به تحویل آن نباشد. همچنین پرداخت وجه خرید سهام هم از طریق واریز به حساب کارگزاری انجام میشود.

چگونه فروشندگان سهام پول خود را دریافت می کنند؟
تسویه معاملات، سه روز پس از انجام معامله صورت می گیرد. این تسویه به صورت خالص(مجموع فروش - مجموع خرید)و در سطح کارگزار است و کارگزاران بر اساس خالص خریدها و فروش های انجام شده، بدهکار یا بستانکار، شرکت سپرده گذاری خواهند بود. کارگزاران خالص خرید(خرید بیشتر از فروش) خالص تعهدات خود را به حساب شرکت سپرده گذاری واریز و کارگزاران خالص فروش(فروش بیشتر از خرید)مابه التفاوت فروش را از شرکت سپرده گذاری دریافت خواهند کرد. به عبارت دیگر در مجموع پرداخت های شرکت سپرده گذاری معادل دریافت های آن خواهد بود. چون در مقابل یک کارگزار بدهکار یک کارگزار بستانکار وجود دارد. تسویه مشتریان با کارگزاران هم پس از تسویه کارگزار با شرکت سپرده گذاری انجام می شود و کارگزار وجوه مربوط به فروش را به حساب فروشنده واریز و یا به صورت نقدی به وی پرداخت می کند. خریداران هم که باید هم زمان با ارسال دستور خرید، وجه آن را به حساب کارگزار واریز کنند.

آیا مشتریان می توانند نزد چند کارگزار حساب داشته باشند؟
بله، هر مشتری می تواند نزد هر کارگزار یک حساب داشته باشد هرچند به دلیل دریافت خدمات بهتر توصیه می شود هر مشتری فقط با یک کارگزار کار کند.

شاخص قیمت بورس تهران(تپیکس) چگونه محاسبه می شود؟
شاخص قیمت نشان دهنده تغييرات قيمت سهم است كه با ضرب آن در تعداد سهام شركت‌هاي پذيرفته شده، مي‌توان بازده قيمتي كل بازار را به صورت ميانگين وزني به دست آورد:
Pit = قیمت شرکت iام در زمان t
qit = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
Dt = عدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر pioqio∑ بوده است
Pio = قیمت شرکت iام در زمان مبدأ
qio = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان مبدأ
n = تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
به عبارت ديگر :
شاخص قیمت بورس تهران، قيمت سهام تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در برمی‌گیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌گردد.

چيست P/E, EPS, DPS
DPS بخش از سود هر سهم شرکت است که بین سهامداران تقسیم می شود.EPS سود هر سهم بعد از مالیات است . به عبارت دیگر سود خالص شرکت تقسیم بر تعداد سهام آن و P/E نسبت قیمت سهم به EPS اعلام شده توسط شرکت است.

قیمت یک سهم در بازار چگونه تعیین میشود؟میزان تاثیر بازار و خود شرکت چقدر است؟
تعیین قیمت سهم تابع عوامل مختلفی است که مهمترین آن سودآوری شرکت، انتظار سودآوری اتی شرکت و شرایط کلان اقتصادی کشور است.

اگر یک شرکت خارجی نخواهد تحت پوشش قانون حمایت از سرمایه گذاری قرارگیرئ آیا می تواند کد معاملاتی دریافت کند و در بورس معامله انجام دهد؟
در حال حاضر و بر اساس آیین نامه سرمایه گذاری خارجی، همه سرمایه گذاران باید از سازمان سرمایه گذاری خارجی مجوز کسب کنند.