اثر جانشيني در اقتصاد

اثر جانشيني : تغيير ميزان تقاضاي مصرف كننده براي يك كالا ، صرفاً به دليل تغيير قيمت آن نسبت به قيمت ديگر كالاها به شرط ثابت بودن سطح درآمد واقعي يا مطلوبيت او . مثلاً كاهش قيمت برنج مي‌تواند دو اثر بر تقاضاي مصرف كننده آن باقي گذارد . نخست آنكه به دليل كاهش نسبي قيمت برنج در برابر قيمت كالاهاي جانشيني مانند نان و سيب زميني ، انتظار مي‌رود مصرف برنج افزايش و مصرف دو كالاي ديگر كاهش يابد و دوم ؛ درآمد واقعي مصرف كننده به دليل ارزانتر شدن برنج زيادتر شود زيرا با همان ميزان پول اكنون مي‌تواند برنج بيشتري بخرد بدين‌سان ، كاهش قيمت برنج ، تقاضا براي آن را از دو طريق متفاوت تحت تأثير قرار مي‌دهد . كاهش قيمت كالاي مورد نظر و افزايش درآمد واقعي مصرف كننده ، از اين رو براي خنثي كردن اثر درآمد واقعي بر مصرف و بدست آوردن تغيير تقاضا براي يك كالا كه صرفاً از تغيير قيمت آن سرچشمه گرفته باشد ، بايد اثر كاهش قيمت بر درآمد واقعي را از ميان برد . يعني درآمد پولي را همزمان با كاهش قيمت كالاي مورد نظر تا آنجا تنزل داد كه درآمد واقعي مصرف كننده نسبت به قبل همچنان ثابت بماند .