تاریخچه پول

تاريخچه پول
شايد اختراع پول يكي از كشفيات شگرف و بي‌نظيري باشد كه بشر توانست مشكلات موجود در مبادله كالاها و خدمات را به كلي برطرف سازد. پول از كجا آمده و چه تاريخچه اي را در پشت سر دارد؟ خواندن اين مطلب به شما كمك مي كند تا با سرگذشت اين شي پرماجرا آشنا شويد.

در گذشته ديرين براي تداوم حيات، نياز هر فرد با تلاش فردي (شكار- توليد و ...) تامين مي‌شد ولي با گذشت زمان هرگز به توليد شخصي قانع نبود و اگر در آن روز بشر نمي‌توانست با زور هرچه مي‌خواهد به چنگ آورد ناگزير حاضر مي‌شد از راه معاوضه جنس با جنس (معاوضه مستقيم كالا با كالا) نيازهاي عادي زندگي را فراهم كرده و از اين راه امرار معاش نمايد. در اينگونه داد و ستدهاي اوليه (قرنها پيش از ميلاد) معاوضه دو كالا با هم بدون تعيين ارزش و معياري براي سنجش انجام مي‌پذيرفت تا آنكه راه (مبادله غيرمستقيم كالا با كالا) را در پيش گرفت و همين انتخاب موجب پيدايش "پول " گرديد.

پيدايش پول

1- كالا، واسطه مبادله:
همانطور كه اشاره شد در جوامع نخستين تحصيل انواع كالاهاي توليد شده جهت مصرف صرفا از طريق تعويض و مبادله دو كالا امكان‌پذير بود و اين مبادله مشكلات بسياري بهمراه داشت از جمله:

الف- امكان تعيين ارزش كالا براساس قبول واحد معيني كه مورد تاييد طرفين معامله باشد نبود.
ب- يافتن طرفين مبادله دو كالا (گوسفند و گندم) كه هر دو نياز به كالاهاي عرضه شده طرف ديگر داشته و آماده مبادله باشند چندان آسان نبود.
بشر در ابتدا براي حل چنين مشكلاتي اشيا و يا كالاهايي را به عنوان واسطه مبادلات به جهت سهولت داد و ستد انتخاب كرد و انتخاب آن بستگي به نوع و فراواني آن شيء يا كالاي واسطه در آن محدوده يا شهر داشت مثل صدف در سواحل دريا و گوسفند و گاو در نواحي كوهستاني و معتدل.

2- مسكوك فلزي:
تنوع توليد و لزوم رفع نياز بشر از توليدات مختلف در سير گسترش اقتصاد كشورها موجب پيدايش دو كالاي اقتصادي با ثبات ارزش نسبي كه مورد قبول عامه باشد گرديد و اين دو كالاي فلزي طلا و نقره بود.
پس از آنكه فلزات قيمتي (طلا و نقره) كشف شد و مزايا و وجوه تمايز آنها نسبت به كالاهاي ديگر به ويژه فلزاتي مثل آهن و مس و مفرغ شناخته شد، جايگزين وسايل مبادلاتي قبلي كه فاقد خصوصيات فيزيكي طلا و نقره (وفور توليد بودند) شدند و به عنوان "پول " مورد استفاده قرار گرفتند.

با گذشت زمان مسئولان امور در جوامع مختلف براي رونق داد و ستد و توسعه تجارت نسبت به ضرب سكه‌هاي طلا و نقره اقدام نمودند. براي انجام اين كار، شمش‌هاي طلا و نفره را به سكه‌هاي كوچك و متنوع تبديل و سپس آنها را به مهر خود ممهور و در قلمرو جغرافيايي خويش رايج ساختند. بطوريكه مورخان مي‌گويند اختراع سكه از سده هفتم پيش از ميلاد مسيح در كشور ليدي پا گرفته، ولي در اكتشافاتي كه اخيرا در كشور هندوستان شده مسكوكاتي بدست آمده كه ظاهرا مربوط به پنج هزار سال قبل است (سه هزار سال پيش از ميلاد). هرودوت " مورخ سده پنجم قبل از ميلاد مسيح مي‌نويسد: "در ميان مردم و ملت‌هايي كه ما مي‌شناسيم مردمان ليدي نخستين كساني هستند كه براي مصرف خود از زر و سيم سكه زدند. "

البته گروهي از محققين علوم باستان‌شناسي معتقدند كه اين افراد (ضرب‌كنندگان سكه) مهاجرين يوناني بودند كه در خدمت دولت ليدي سكه زدند و جهانيان اين اختراع را كه پس از اختراع خط بزرگترين اختراع است مديون يوناني‌ها مي‌دانند. پيش از روي كار آمدن هخامنشيان و سقوط كشور ليدي، ايرانيان از اختراع پول و رواج آن در خاك همسايه خود آگاهي داشته‌اند زيرا پس از فتح ليدي به دست كوروش كه اين سرزمين نيز در قلمرو حكومت هخامنشيان درآمد در اكروسارس پايتخت ليدي كارگاه سكه‌زني (ضرابخانه) وجود داشته و به تحقيق دانشمندان امروزي ثابت شده كه اختراع سكه در روزگار شهرياري خاندان مرمناد اتفاق افتاده است. اولين سكه‌اي كه در ايران رواج يافت، در زمان داريوش اول (516 ق.م) ضرب شد و نام آن دريك بودو سكه ديگري كه رواج داشت "شكل " بود كه وزن 6/5 گرم نقره.

3- پول كاغذي:
همزمان با نقشي كه پول فلزي در بازارهاي مختلف مبادلات و معاملات پيدا كرد كار داد و ستد و تجارت را توسعه بخشيد و موجب گسترش حرفه صرافي شد. صاحبان اين حرف واسطه عمليات پولي بين تجار در داخل و خارج از كشور بودند كه عملكردشان مقدمه نشر پول كاغذي و تشكيل بانك‌هاي امروزي گرديد.
نشر پول كاغذي در دوران پيشين به صور مختلف وجود داشته كه در زمانها و مكانهاي گوناگون داراي نقش و وظايف محدود و خاصي بوده است. مثلا در روم قبل از ميلاد، صرافها اسناد كاغذي (دست نوشته‌هايي) در اختيار مشتريان خود مي‌گذاردند يا به اشخاصي كه مسكوكات (فلزات قيمتي) خود را پيش آنها به امانت مي‌گذاشتند، سندي به عنوان "قبض رسيد " مي‌دادند. اين اسناد كه به همين عنوان "قبض رسيد " معروف بودند، به اعتبار صراف صادركننده در بازار دست به دست مي‌گشتند و عملا وظايف پول مسكوك و رايج آن زمان را انجام مي‌دادند.

اين رويه پايه‌گذار سيستم پول كاغذي به اسكناس شد كه از بدو انتشار رابطه ثابتي بين ارزش اسكناس معاملاتي با طلا و نقره برقرار ساخت و قانونمند گرديد و از قرن نوزدهم، در چارچوب مقررات و قوانين پولي و بانكي هر كشور و تحت عنوان پول قانوني، رايج و در اقتصاد و سرمايه‌داري متداول و مطرح شد.
شايد اختراع پول يكي از كشفيات شگرف و بي‌نظيري باشد كه بشر توانست مشكلات موجود در مبادله كالاها و خدمات را به كلي برطرف سازد.